Wat betekent sterkteklasse 10.9 bij bouten? Technische uitleg, sterktewaarden & toepassingen

Wat betekent sterkteklasse 10.9?

Sterkteklasse 10.9 verwijst naar de mechanische eigenschappen van een bout, vastgelegd in de norm ISO 898-1. De aanduiding bestaat uit twee cijfers:

• Het eerste cijfer (10) geeft de nominale treksterkte aan in tientallen van N/mm² (oftewel 1000 N/mm²).
• Het tweede cijfer (9) staat voor 90% van de nominale treksterkte als de vloeigrens van het materiaal.

Kortom: een bout van sterkteklasse 10.9 heeft:

• Een treksterkte van ca. 1000 N/mm²
• Een vloeigrens van ca. 900 N/mm²

Tabel: 10.9 bout treksterkte, vloeigrens en afschuifsterkte in cijfers.

Uitleg over de codering: waarom heet het 10.9?

De aanduiding 10.9 komt voort uit een gestandaardiseerd systeem dat de mechanische sterkte van stalen bouten classificeert:

• Het eerste cijfer (10) verwijst naar de treksterkte gedeeld door 100.
• Het tweede cijfer (9) geeft aan welk deel van de treksterkte overeenkomt met de vloeigrens.

Formulematig:
Vloeigrens (Re) = 10 × 100 × 0.9 = 900 N/mm²

Treksterkte bout 10.9 uitgelegd

De treksterkte (Rm) van een bout met sterkteklasse 10.9 geeft aan hoeveel trekkracht het materiaal maximaal kan weerstaan voordat het breekt. Dit is essentieel bij toepassingen met hoge mechanische belasting, zoals in zware staalconstructies, industriële machines en voertuigen.

Daarnaast is de vloeigrens (Re) een belangrijk begrip: dit is het punt waarop het materiaal blijvend vervormt. Wanneer deze grens wordt overschreden, veert de bout niet meer terug naar zijn oorspronkelijke vorm. In kritieke toepassingen is het daarom cruciaal dat deze grens niet wordt bereikt om structurele schade of veiligheidsrisico’s te voorkomen.

Hoe bereken je de treksterkte van een 10.9 bout?

De trekspanning (σ) geeft aan hoeveel kracht per mm² op een bout werkt. Je berekent dit met de formule:

σ = F / A

Waarbij:
σ = trekspanning (in N/mm²)
F = kracht op de bout (in Newton)
A = kernoppervlak van de draad (in mm²)

Voorbeeld: M8 bout 10.9

• Maximale treksterkte (σ) voor 10.9 staal = 1.000 N/mm²
• Kernoppervlak (A) voor M8 = 36,6 mm²
• Maximale trekkracht (F) = σ × A = 1.000 × 36,6 = 36.600 N

Een M8 bout in klasse 10.9 kan dus theoretisch maximaal 36.600 N (ofwel 36,6 kN) aan trekkracht weerstaan.

Let op: Dit is een theoretische waarde. In de praktijk gebruik je een veiligheidsfactor om het risico op breuk te verkleinen.

Met veiligheidsfactor 2,5:

Veilige belasting = 36.600 / 2,5 = 14.640 N = 14,6 kN

Hoe bereken je de afschuifbelasting van een 10.9 bout?

De afschuifsterkte is niet expliciet gespecificeerd in de ISO- of DIN-normen, maar in de werktuigbouwkunde wordt vaak gerekend met de vuistregel:

?max = 0,6 × σtrek

Voor 10.9 bouten met een treksterkte van 1.000 N/mm²:

?max = 0,6 × 1.000 = 600 N/mm²

Toepassen van een veiligheidsfactor

• Algemene constructie: 1,5 – 2,0
• Kritieke toepassingen: 2,5 – 3,0
• Dynamische belasting of trillingen: >3,0

Voorbeeld met veiligheidsfactor 2,5:

?toelaatbaar = 600 / 2,5 = 240 N/mm²

Berekening van de maximale afschuifkracht:

• Kernoppervlak (A) = 36,6 mm²
• F = ?toelaatbaar × A = 240 × 36,6 = 8.784 N = 8,78 kN

Dit is de maximaal toelaatbare afschuifbelasting voor een M8 bout in sterkteklasse 10.9 met een veiligheidsfactor van 2,5.

Toepassingen van 10.9 bouten in de praktijk

• Machinebouw: In zwaarbelaste constructies zoals tandwielkasten, assen en lagerhuizen.
• Voertuigtechniek: Wielophangingen, motorsteunen, trekhaakconstructies.
• Civiele techniek & infrastructuur: Bruggen, tunnels, railconstructies.
• Industriële machines: Pompen, compressoren, productielijnen.

Verschil tussen klasse 8.8 en 10.9 bouten

Het verschil tussen een 8.8 en een 10.9 bout ligt in de mechanische eigenschappen. Een bout of draadstang van klasse 10.9 heeft een aanzienlijk hogere treksterkte, vloeigrens en afschuifweerstand dan een 8.8 bout of draadstang. Hierdoor is hij beter bestand tegen zware krachten en spanningen, en daarmee geschikter voor toepassingen onder hoge belasting is. Meer weten over 8.8 bouten? Lees onze blog: Wat betekent 8.8 op een bout?

Tips bij montage van 10.9 bouten

• Voorspanning: Gebruik het juiste aanhaalmoment voor maximale krachtsoverdracht.
• Moerkeuze: Gebruik moeren van sterkteklasse 10 of hoger. Zie: moeren klasse 10.
• Waterstofbrosheid: Pas op met verzinken van 10.9 of sterker, dit proces kan waterstof insluiten in het staal, wat leidt tot onverwachte scheurvorming of breuk onder belasting, zelfs bij relatief lage krachten.

Toepassingen van bout 10.9 treksterkte in de praktijk

Wanneer kies je voor een bout 10.9?

Een bout met sterkteklasse 10.9 wordt in de praktijk toegepast in constructies waar sprake is van zware tot zeer zware mechanische belasting. Denk aan zwaarbelaste staalconstructies, aandrijfsystemen, vrachtwagens, industriële machines en motorblokken. Dankzij de hoge treksterkte en vloeigrens is deze bout geschikt voor situaties waar betrouwbaarheid en structurele integriteit onder extreme krachten essentieel zijn.

In tegenstelling tot 8.8 bouten, zijn 10.9 bouten minder rekbaar maar wel aanzienlijk sterker. Dit maakt ze ideaal voor compacte ontwerpen waarbij ruimte beperkt is maar de verbindingen toch zeer sterk moeten zijn.

Twijfel je tussen sterkteklassen zoals 8.8, 10.9 of 12.9? Dan is het belangrijk om de belastingseisen van je toepassing nauwkeurig te analyseren. Bekijk ook onze blog over sterkteklassen bij draadstangen voor een diepgaandere vergelijking.

10.9 bouten en draadstangen bieden een uitstekende combinatie van hoge sterkte, betrouwbaarheid en duurzaamheid – ideaal voor kritieke verbindingen in veeleisende omgevingen.

Veelgestelde vragen over sterkteklasse 10.9 (FAQ)

Wat betekent sterkteklasse 10.9 bij een bout?

Sterkteklasse 10.9 geeft aan dat de bout een treksterkte van 1.000 N/mm² en een vloeigrens van 900 N/mm² heeft. Dit maakt de bout geschikt voor zwaarbelaste en kritieke toepassingen volgens ISO 898-1.

Wanneer gebruik je een 10.9 bout?

10.9 bouten worden toegepast in machinebouw, voertuigtechniek, staalconstructies en andere situaties met hoge mechanische belasting. Ze bieden hoge sterkte en betrouwbaarheid bij beperkte inbouwruimte.

Wat is het verschil tussen een 8.8 en een 10.9 bout?

Een 10.9 bout is sterker dan een 8.8 bout: hij heeft een hogere treksterkte en vloeigrens. Hierdoor is hij beter geschikt voor zwaarbelaste of dynamische verbindingen.

Hoe bereken je de veilige trekkracht van een 10.9 bout?

Je deelt de maximale trekkracht door een veiligheidsfactor. Voor een M8 bout 10.9 met 36.600 N treksterkte en een veiligheidsfactor van 2,5 is de veilige belasting 14.640 N (14,6 kN).

Zijn 10.9 bouten geschikt om te verzinken?

Ja, maar met aandacht. Verzinken kan leiden tot waterstofbrosheid bij 10.9 en hogere klassen. Kies bij voorkeur voor thermisch verzinken of aangepaste coatings om risico’s te beperken.

bronvermelding

• ISO 898-1:2013 – International Organization for Standardization
• DIN EN ISO 898-1 – DIN Deutsches Institut für Normung
• Wat betekenen de sterkteklassen bij draadstangen? – XXLDraadstang
• A.J. Prins – Werktuigbouwkundige Materialen, Spruyt, Van Mantgem & De Does B.V., Leiden, 2000. ISBN 902384217